Co to jest plewa⁚ poznaj sposoby oddzielania ziarna od plewy

W rolnictwie, zwłaszcza podczas zbiorów i przetwarzania zbóż, często spotykamy się z pojęciem “plewy”. Plewa to pozostałości roślinne, które po zbiorach są odłączane od ziarna. Składają się one z łusek, słomy, a także innych drobnych części roślinnych. Odpowiednie oddzielenie ziarna od plewy jest kluczowe dla uzyskania wysokiej jakości plonu i jego późniejszego wykorzystania. W tym artykule przyjrzymy się bliżej definicji plewy, jej znaczeniu w rolnictwie oraz różnym metodom oddzielania ziarna od plewy, zarówno tradycyjnym, jak i nowoczesnym.

Wprowadzenie

W procesie uprawy roślin zbożowych, po zbiorach, kluczowe znaczenie ma oddzielenie ziarna od plewy. Plewa, będąca pozostałością po zbiorach, składa się z łusek, słomy, a także innych drobnych części roślinnych. Oddzielenie ziarna od plewy jest niezbędne dla uzyskania wysokiej jakości plonu, który może być następnie wykorzystany do dalszego przetwarzania lub przechowywania. Proces ten, nazywany również czyszczeniem nasion, jest kluczowym etapem w rolnictwie, wpływającym na efektywność i rentowność produkcji rolnej.

Definicja plewy

Plewa to pozostałości roślinne, które odłączane są od ziarna po zbiorach. Składają się głównie z łusek, słomy, a także innych drobnych części roślinnych. W zależności od gatunku rośliny, plewa może mieć różną strukturę, kolor i wielkość. Powszechnie plewa jest uznawana za odpad, jednak w niektórych przypadkach może być wykorzystywana jako materiał do produkcji paszy dla zwierząt lub jako substrat do kompostowania.

Znaczenie oddzielania ziarna od plewy

Oddzielenie ziarna od plewy jest kluczowym etapem w procesie pozyskiwania zbóż. Plewa zmniejsza jakość ziarna, obniżając jego wartość handlową i wpływając na jego trwałość. Ziarno zanieczyszczone plewą jest bardziej podatne na pleśń i infekcje, co może prowadzić do utraty wartości odżywczej i szkodliwych skutków dla zdrowia konsumentów. Dodatkowo, obecność plewy w ziarnie utrudnia jego przetwarzanie i przechowywanie, a także wpływa na wydajność maszyn wykorzystywanych w procesie produkcji żywności.

Metody oddzielania ziarna od plewy

W zależności od skali produkcji i dostępnych zasobów, do oddzielania ziarna od plewy stosuje się różne metody. Tradycyjne metody, często wykorzystywane w gospodarstwach rolnych o mniejszej skali, opierają się na prostych narzędziach i siłach natury. Nowoczesne metody, stosowane w przemyśle rolnym, wykorzystują specjalistyczne maszyny i techniki, które znacznie zwiększają efektywność i precyzję procesu oddzielania.

Tradycyjne metody

Tradycyjne metody oddzielania ziarna od plewy opierają się na prostych narzędziach i naturalnych siłach, takich jak wiatr czy grawitacja. Są one stosowane od wieków i nadal mają znaczenie w niektórych regionach świata, zwłaszcza w gospodarstwach rolnych o mniejszej skali. Oto kilka przykładów tradycyjnych metod⁚

Wietrzenie

Wietrzenie, znane również jako “winnowing”, to jedna z najstarszych i najprostszych metod oddzielania ziarna od plewy. Polega ona na wykorzystaniu siły wiatru do oddzielenia lżejszej plewy od cięższego ziarna. Ziarno i plewa są wrzucane na wiatr, a lżejsza plewa unosi się i odlatuje, podczas gdy cięższe ziarno opada na ziemię. Metoda ta wymaga odpowiednich warunków pogodowych, z silnym i stałym wiatrem, aby była skuteczna.

Sito

Sito jest prostym i skutecznym narzędziem do oddzielania ziarna od plewy. Polega na wykorzystaniu różnicy wielkości pomiędzy ziarnem a plewą. Ziarno i plewa są przepuszczane przez sito o odpowiedniej wielkości oczek. Ziarno przechodzi przez sito, natomiast plewa zostaje zatrzymana. Sito może być wykonane z różnych materiałów, np. drewna, metalowych prętów lub siatki. W zależności od wielkości ziarna i plewy, wybiera się odpowiednią wielkość oczek w sicie.

Młócenie

Młócenie to tradycyjna metoda oddzielania ziarna od plewy, polegająca na uderzaniu w kłosy zbóż, aby uwolnić ziarno. W przeszłości do młócenia używano narzędzi ręcznych, takich jak cepy lub specjalne drewniane młócące. Młócenie można również przeprowadzić przy użyciu zwierząt, np. wołów, które ciągną specjalne wozy z młócącymi bębnami. Współcześnie młócenie jest wykonywane przez specjalistyczne maszyny rolnicze, które znacznie zwiększają efektywność i szybkość procesu.

Nowoczesne metody

Współczesne rolnictwo wykorzystuje szereg zaawansowanych technologii do oddzielania ziarna od plewy. Te metody charakteryzują się wysoką wydajnością, precyzją i minimalizacją strat. Do najpopularniejszych należą⁚

Maszyny do czyszczenia nasion

Maszyny do czyszczenia nasion to specjalistyczne urządzenia, które wykorzystują różne metody separacji, takie jak wibracje, siły aerodynamiczne, a także różnice w rozmiarze i gęstości ziarna i plewy. Te maszyny są w stanie oddzielić ziarno od plewy, a także usunąć zanieczyszczenia, takie jak kamienie, ziemia czy resztki roślin. Są one niezwykle skuteczne i pozwalają na szybkie i dokładne oczyszczenie dużych ilości ziarna.

Separatory wibracyjne

Separatory wibracyjne wykorzystują ruch wibracyjny do oddzielenia ziarna od plewy. Ziarno, ze względu na większą gęstość, opada na dno separatora, podczas gdy lżejsza plewa jest unoszona do góry i usuwana. Separatory wibracyjne są często wykorzystywane w przemyśle przetwórczym, gdzie wymagana jest wysoka wydajność i dokładność separacji.

Systemy pneumatyczne

Systemy pneumatyczne wykorzystują strumień powietrza do oddzielenia ziarna od plewy. Ziarno, ze względu na większą gęstość, opada na dno komory, podczas gdy lżejsza plewa jest unoszona przez strumień powietrza i usuwana. Systemy pneumatyczne są skuteczne w oddzielaniu bardzo drobnych cząstek plewy od ziarna, co jest szczególnie ważne w przypadku zbóż o małych ziarnach, takich jak ryż.

Rodzaje zbóż i ich plewa

Rodzaj plewy, która towarzyszy poszczególnym gatunkom zbóż, różni się w zależności od budowy rośliny. Na przykład, plewa pszenicy jest stosunkowo drobna i łatwo oddziela się od ziarna, podczas gdy plewa owsa jest grubsza i bardziej odporna na oddzielenie. Oto kilka przykładów rodzajów zbóż i ich plewy⁚

Pszenica

Plewa pszenicy, zwana także plewami, to suche łuski otaczające ziarno. Jest ona stosunkowo drobna i łatwo oddziela się od ziarna podczas procesu czyszczenia. Plewa pszenicy jest zazwyczaj jasnobrązowa lub żółta i ma charakterystyczny kształt łuski. Ziarno pszenicy, po oddzieleniu od plewy, jest wykorzystywane do produkcji mąki, chleba, makaronów i innych produktów spożywczych.

Jęczmień

Plewa jęczmienia jest bardziej sztywna i grubsza niż plewa pszenicy. Ma charakterystyczny kształt i kolor, który może wahać się od jasnobrązowego do ciemnobrązowego. Jęczmień jest często wykorzystywany jako pasza dla zwierząt, a plewa jęczmienia może być dodawana do paszy jako źródło błonnika. W niektórych regionach plewa jęczmienia jest również wykorzystywana do produkcji papieru lub jako materiał izolacyjny.

Owies

Plewa owsa jest stosunkowo miękka i delikatna. Ma charakterystyczny, jasnobrązowy kolor i często zawiera niewielkie ilości otrębów. Plewa owsa jest często wykorzystywana jako pasza dla zwierząt, a także może być używana do produkcji kompostu. W niektórych regionach plewa owsa jest również wykorzystywana do produkcji papieru lub jako materiał izolacyjny.

Ryż

Plewa ryżu, znana również jako łuska ryżowa, jest twardą, drewnopodobną powłoką otaczającą ziarno ryżu. Ma charakterystyczny, jasnobrązowy kolor i jest stosunkowo trudna do usunięcia. Plewa ryżowa jest zazwyczaj usuwana podczas procesu przetwarzania ryżu, ale może być również wykorzystywana jako biopaliwo, materiał izolacyjny lub jako dodatek do pasz dla zwierząt.

Sorgo

Plewa sorgo, zwana również łuską sorgo, jest stosunkowo twardą i włóknistą powłoką otaczającą ziarno sorgo. Charakteryzuje się szorstką fakturą i może mieć kolor od jasnobrązowego do ciemnobrązowego. Plewa sorgo jest zazwyczaj usuwana podczas procesu przetwarzania sorgo, ale może być również wykorzystywana jako pasza dla zwierząt lub jako materiał do produkcji biopaliwa.

Proso

Plewa prosa jest stosunkowo delikatna i łatwo oddziela się od ziarna. Ma charakterystyczny, jasnobrązowy kolor i często jest wykorzystywana jako pasza dla zwierząt. W niektórych przypadkach plewa prosa może być również stosowana do produkcji biopaliwa lub jako materiał wypełniający.

Wpływ plewy na jakość ziarna

Obecność plewy w ziarnie negatywnie wpływa na jego jakość. Ziarno zanieczyszczone plewą jest mniej wartościowe, ponieważ⁚
• Obniża się jego wartość odżywczą.
• Zmniejsza się jego trwałość i podatność na zepsucie.
• Utrudnia procesy przetwórcze, takie jak mielenie czy suszenie.
• Wpływa na smak i zapach produktów z niego wytwarzanych.
Dlatego odpowiednie oddzielenie ziarna od plewy jest kluczowe dla zapewnienia wysokiej jakości plonu i jego późniejszego wykorzystania.

Zastosowanie plewy

Choć plewa jest uważana za odpad po zbiorach, to w rzeczywistości ma wiele zastosowań. Tradycyjnie plewa była wykorzystywana jako⁚
• Ściółka dla zwierząt⁚ zapewniając ciepło i miękkość.
• Materiał izolacyjny⁚ w budownictwie, zwłaszcza w domach drewnianych.
• Paliwo⁚ jako źródło energii w piecach i kominkach.
• Nawóz⁚ wzbogacając glebę o składniki odżywcze.
Współcześnie plewa znajduje również zastosowanie w produkcji⁚
• Biopaliw⁚ jako surowiec do produkcji bioetanolu.
• Kompostu⁚ wzbogacając glebę o materię organiczną.
• Papieru⁚ jako surowiec do produkcji papieru ekologicznego.
Oprócz tego plewa może być wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym.

Podsumowanie

Plewa, choć często traktowana jako odpad, odgrywa istotną rolę w rolnictwie i przetwórstwie zbóż; Odpowiednie oddzielenie ziarna od plewy jest kluczowe dla uzyskania wysokiej jakości plonu i jego późniejszego wykorzystania. Tradycyjne metody, takie jak wietrzenie, sito i młócenie, są nadal stosowane, szczególnie w gospodarstwach o mniejszej skali. Nowoczesne metody, wykorzystujące specjalistyczne maszyny, zapewniają większą wydajność i dokładność separacji. Zastosowanie plewy jest szerokie, od tradycyjnego wykorzystania jako ściółka dla zwierząt, po bardziej nowoczesne zastosowania w produkcji biopaliw i kompostu. Współczesne rolnictwo stawia na optymalizację wykorzystania zasobów, a plewa, choć pozornie bezużyteczna, stanowi cenny surowiec, który może być wtórnie przetwarzany i wykorzystywany w różnych dziedzinach.

Bibliografia

1. Encyklopedia Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, tom 1, PWN, Warszawa 2000.
2. J. S. Nowakowski, “Technologia produkcji zbóż”, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Lublin 2015.
3. A. Kowalski, “Nowoczesne metody czyszczenia nasion”, “Mechanizacja Rolnictwa” nr 12/2018.
4. Strona internetowa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi⁚ https://www.gov.pl/web/rolnictwo