Choroba “Take-All” w uprawie jęczmienia – objawy, przyczyny i metody zwalczania

Choroba “Take-All” jest poważnym problemem w uprawie jęczmienia, powodując znaczne straty w plonach na całym świecie. W Polsce, szczególnie w regionach o wilgotnym klimacie, choroba ta stanowi poważne zagrożenie dla produkcji jęczmienia. W niniejszym artykule omówimy etiologię choroby, jej objawy, wpływ na plony oraz metody zwalczania, skupiając się na praktycznych rozwiązaniach dla rolników.

Wprowadzenie

Choroba “Take-All” jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych i szkodliwych chorób korzeni zbóż, w tym jęczmienia. Wywołana jest przez grzyb Gaeumannomyces graminis var. tritici, który atakuje system korzeniowy, prowadząc do osłabienia roślin i zmniejszenia plonów. Choroba ta jest szczególnie groźna w warunkach wilgotnych i ciepłych, a jej występowanie może być nasilone w przypadku uprawy jęczmienia na glebach ciężkich i słabo przepuszczalnych. Skutkiem choroby “Take-All” jest znaczny spadek plonów jęczmienia, często sięgający nawet 50%.

Etiologia choroby “take-all”

Choroba “Take-All” jest wywoływana przez grzyb Gaeumannomyces graminis var. tritici, który należy do klasy Dothideomycetes. Grzyb ten jest saprofitem, co oznacza, że ​​może przetrwać w glebie w postaci chlamydospor, które są odporne na warunki środowiskowe. Chlamydospory mogą przetrwać w glebie przez wiele lat, a ich kiełkowanie jest stymulowane przez obecność korzeni roślin. Po kiełkowaniu, grzyb atakuje korzenie, wnikając do tkanek i powodując ich gnicie.

Warunki sprzyjające rozwojowi choroby “take-all”

Rozwój choroby “Take-All” jest sprzyjanny przez kilka czynników, w tym⁚

• Wysoka wilgotność gleby⁚ Grzyb G. graminis var. tritici rozwija się najlepiej w wilgotnych warunkach, a jego chlamydospory wymagają wody do kiełkowania.
• Temperatura gleby⁚ Optymalna temperatura dla rozwoju grzyba wynosi od 15 do 25°C.
• Odczyn gleby⁚ Grzyb preferuje gleby o lekko kwaśnym odczynie (pH 5,5-6,5).
• Uprawa ciągła⁚ Uprawa ciągła jęczmienia lub innych zbóż zwiększa ryzyko wystąpienia choroby.
• Słaba struktura gleby⁚ Gleby o gęstej strukturze i słabej drenażu sprzyjają rozwojowi choroby.
• Niska zawartość materii organicznej⁚ Niska zawartość materii organicznej w glebie osłabia odporność roślin na choroby.

Objawy choroby “take-all”

Objawy choroby “Take-All” mogą być widoczne zarówno na liściach, jak i korzeniach roślin jęczmienia. Najbardziej charakterystyczne objawy to⁚

• Zwolniony wzrost⁚ Rośliny zainfekowane chorobą “Take-All” rosną wolniej i są słabsze od zdrowych roślin.
• Zażółcenie liści⁚ Liście zainfekowanych roślin stają się żółte, a następnie brązowe i usychają.
• Zmarszczone liście⁚ Liście zainfekowanych roślin mogą być pomarszczone i zwinięte.
• Wczesne usychanie roślin⁚ Rośliny zainfekowane chorobą “Take-All” mogą przedwcześnie usychać, co prowadzi do zmniejszenia plonu.
• Uszkodzenie korzeni⁚ Grzyb G. graminis var. tritici atakuje korzenie, powodując ich brunatnienie i gnicie.
• “Take-all patch”⁚ W przypadku silnego porażenia, na polu mogą pojawić się charakterystyczne plamy, zwane “take-all patch”, gdzie rośliny są uschnięte lub słabo rozwinięte.

Wpływ choroby “take-all” na plony jęczmienia

Choroba “Take-All” może mieć znaczący wpływ na plony jęczmienia. W przypadku silnego porażenia, straty w plonie mogą sięgać nawet 50%. Wpływ choroby na plony zależy od wielu czynników, w tym od stopnia porażenia roślin, odmiany jęczmienia, warunków pogodowych oraz zastosowanych metod uprawy. Choroba “Take-All” wpływa na plony poprzez⁚

• Zmniejszenie pobierania wody i składników pokarmowych⁚ Uszkodzenie korzeni przez grzyb G. graminis var. tritici ogranicza pobieranie wody i składników pokarmowych z gleby, co prowadzi do osłabienia roślin i zmniejszenia plonu.
• Zwiększenie podatności na inne choroby⁚ Osłabione rośliny są bardziej podatne na inne choroby, co dodatkowo pogarsza plony;
• Zmniejszenie jakości ziarna⁚ Ziarno z roślin zainfekowanych chorobą “Take-All” może być mniejsze i mieć niższą jakość, co obniża jego wartość rynkową.

Metody zwalczania choroby “take-all”

Zwalczanie choroby “Take-All” wymaga kompleksowego podejścia, łączącego metody profilaktyczne, chemiczne i biologiczne. Efektywne zarządzanie chorobą jest kluczowe dla utrzymania zdrowych i produktywnych upraw jęczmienia.

Metody profilaktyczne

Kluczem do skutecznego zwalczania choroby “Take-All” jest stosowanie odpowiednich metod profilaktycznych, które minimalizują ryzyko wystąpienia choroby i ograniczają jej rozprzestrzenianie. Wśród najważniejszych metod profilaktycznych wyróżniamy⁚

Metody chemiczne

W przypadku wystąpienia choroby “Take-All” w uprawie jęczmienia, stosowanie fungicydów może być konieczne do ograniczenia rozwoju patogenu i ochrony plonów. Fungicydy działają poprzez hamowanie wzrostu grzyba Gaeumannomyces graminis var. tritici, co zmniejsza jego szkodliwy wpływ na rośliny. Wybór odpowiedniego fungicydu powinien uwzględniać stopień rozwoju choroby, odporność odmian jęczmienia oraz warunki pogodowe. Należy pamiętać, że stosowanie fungicydów powinno być zgodne z zasadami zrównoważonej produkcji roślinnej i zgodne z zaleceniami producenta.

Metody biologiczne

W walce z chorobą “Take-All” w uprawie jęczmienia, oprócz metod chemicznych, coraz większą popularność zyskują metody biologiczne. Polegają one na wykorzystaniu naturalnych antagonistów patogenu Gaeumannomyces graminis var. tritici, takich jak grzyby i bakterie. Przykładem jest stosowanie biopreparatów zawierających mikroorganizmy, które konkurują z patogenem o zasoby w glebie, produkują substancje hamujące jego wzrost lub pobudzają odporność roślin. Metody biologiczne są przyjazne dla środowiska i pozwalają na ograniczenie stosowania fungicydów, przyczyniając się do zrównoważonej produkcji jęczmienia.

Zarządzanie chorobą “take-all” w produkcji jęczmienia

Skuteczne zarządzanie chorobą “Take-All” w produkcji jęczmienia wymaga kompleksowego podejścia, uwzględniającego zarówno metody profilaktyczne, jak i interwencyjne. Kluczowe jest stosowanie zintegrowanych metod, które minimalizują ryzyko wystąpienia choroby i ograniczają jej negatywne skutki. W praktyce oznacza to połączenie odpowiednich praktyk uprawowych, takich jak rotacja upraw, stosowanie odpornych odmian jęczmienia, a także racjonalne stosowanie fungicydów w połączeniu z metodami biologicznymi. Takie podejście pozwala na zwiększenie odporności roślin, ograniczenie presji patogenu i maksymalizację plonów jęczmienia w sposób zrównoważony.

Podsumowanie

Choroba “Take-All” stanowi poważne zagrożenie dla produkcji jęczmienia, wpływając na plony i rentowność gospodarstw. Skuteczne zarządzanie chorobą wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego zarówno metody profilaktyczne, jak i interwencyjne. Kluczowe jest stosowanie zintegrowanych metod, takich jak rotacja upraw, stosowanie odpornych odmian, a także racjonalne stosowanie fungicydów w połączeniu z metodami biologicznymi. W ten sposób można ograniczyć presję patogenu, zwiększyć odporność roślin i maksymalizować plony jęczmienia w sposób zrównoważony.